Η ΔΕ Αετού βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Δήμου. Έχει έκταση 94.850 τ.χλμ. Είναι η 5η κατά σειρά, σε έκταση και πληθυσμό Δημοτική Ενότητα του Δήμου με 1.915 μόνιμους κατοίκους (Απογραφή
2011) και χαρακτηρίζεται ως πεδινή.
Έχει, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011, υποστεί μείωση του πληθυσμού της κατά 16,92% σε σχέση με τον πληθυσμό της Απογραφής του 2001 (2.305 κάτοικοι). Η πυκνότητα του πληθυσμού είναι μειωμένη κατά 4% σε σχέση με την πυκνότητα του πληθυσμού, σύμφωνα με την Απογραφή του 2001 και κατέχει την 4η κατά σειρά θέση στο Δήμο με 20,37 κατοίκους ανά τ.χλμ.
Η Δημοτική Ενότητα (Δ.Ε) Αετού καταλαμβάνει το Βορειοανατολικό τμήμα του Δήμου και περιλαμβάνει έντεκα Τοπικές Κοινότητες. Στις περισσότερες τοπικές κοινότητες της Δ.Ε δραστηριοποιούνται πολιτιστικοί σύλλογοι αναπτύσσοντας έντονη πολιτιστική δραστηριότητα. Επίσης υπάρχει αθλητικός σύλλογος ΔΙΑΓΟΡΑΣ ΚΟΠΑΝΑΚΙΟΥ. Στη Δημοτική Ενότητα Αετού λειτουργούν Δημοτικός παιδικός σταθμός , Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Ιστορικά, θρησκευτικά και πολιτιστικά μνημεία καταγράφονται στις τοπικές κοινότητες που ακολουθούν. Μεγάλη η συνεισφορά της περιοχής στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες 1821, Βαλκανικοί Πόλεμοι, 1940.
Στα Κοντοβούνια (Βαρυμπόπι, Μαλίκι, Σαρακινάδα) τα λαμπρά, το στέκι των παλικαριών, της λευτεριάς ανάσα. Απέναντι τα Σουλιμοχώρια τα απόρθητα και αδούλωτα (Ριπέσι, Πιτσά και Κοπανάκι).
ΤΑ ΚΟΝΤΟΒΟΥΝΙΑ
“ Τα Κοντοβούνια τα λαμπρά και τα Σουλιμοχώρια
δε λογαριάζουν μπέηδες ,Μπραήμ δε προσκυνάνε …..”
Ο Τέως Δήμος Αετού ήταν Δήμος του Νομού Μεσσηνίας που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας με τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα
δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999-2010 όπου και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης Ν.3852/2010, εντάχθηκε στο νέο Δήμο Τριφυλίας και
ονομάστηκε Δ.Ε. Αετού. Την ονομασία του έχει λάβει από τον ομώνυμο οικισμό του Αετού. Καταλαμβάνει έκταση 94.850 στρεμμάτων στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού και έχει (μόνιμο) πληθυσμό 1.915 κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του έτους 2011.
Η έδρα του τέως Δήμου Αετού ήταν το Κοπανάκι.
Στη Δ.Ε Αετού περιλαμβάνονται οι εξής 11 Κοινότητες με τους οικισμούς και συνοικισμούς τους:
1) Τ.Κ Κοπανακίου
- Το Κοπανάκι
- Ο Άγιος Δημήτριος (οικισμός)
- Το Ριζοχώρι ( οικισμός)
- Ο Αγιάννης ( οικισμός)
- Τα Τρουπακέικα ( συνοικισμός)
- Στυλάρι ( οικισμός)
2) Τ.Κ Αγριλίας Τριφυλίας
- Η Νέα Αγριλιά
3) Δ.Κ Αετού
- Ο Αετός
4) Τ.Κ Αρτικίου
- Το Αρτίκι
5) Τ.Κ Γλυκορριζίου
- Το Γλυκορρίζι
6) Τ.Κ Καμαρίου
- Το Καμάρι
7) Τ.Κ Κεφαλόβρυσης
- Η Κεφαλόβρυση
- Τα Τσερτσαίικα ( συνοικισμός)
8) Τ.Κ Κρυονερίου
- Το Κρυονέρι
9) Τ.Κ Μοναστηρίου
- Το Μοναστήρι
10) Τ.Κ Πολυθέας
- Η Πολυθέα
11) Τ.Κ Σιτοχωρίου
- Το Σιτοχώρι
Το Κοπανάκι είναι κωμόπολη του Δήμου, διαθέτει εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο με το ΦΕΚ 331Α/25-11-1952. Με το πρόγραμμα Καλλικράτης διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας, ενώ με το
Πρόγραμμα Καποδίτριας ήταν έδρα του Δήμου Αετού. Απέχει από την έδρα του Δήμου Τριφυλίας, Κυπαρισσία 20 χιλιόμετρα και από την πρωτεύουσα του Νομού, Καλαμάτα 50 χιλιόμετρα.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 το Κοπανάκι έχει 1081 κατοίκους σύνολο με τους οικισμούς και συνοικισμούς. Απέχει 15 χιλιόμετρα από τις ακτές, το υψόμετρο του είναι 180 μέτρα. Στο Κοπανάκι λειτουργούν οι παρακάτω σχολικές μονάδες: Ένα 6/θέσιο δημοτικό σχολείο με ολοήμερο, ένα 1/θέσιο νηπιαγωγείο και 1 παιδικός σταθμός. Επίσης λειτουργεί Αστυνομικό Τμήμα, Αγροτικό Ιατρείο, το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», Δημοτική βιβλιοθήκη.
Στο χωριό υπάρχει σιδηροδρομικός σταθμός που όμως έχει σταματήσει να λειτουργεί. Το χωριό έχει αθλητική δραστηριότητα αφού υπάρχει αθλητικό σωματείο με την ονομασία «Διαγόρας Κοπανακίου», ο οποίος έχει ως έδρα το δημοτικό γήπεδο του χωριού χωρητικότητας 100 ατόμων. Το χωρίο κατά την διάρκεια του Β΄ΠΠ ήταν αρχικά υπό Ιταλική και εν συνεχεία Γερμανική κατοχή. Η περιοχή ήταν μια από της πρώτες στις οποίες οργανώθηκαν αντιστασιακές οργανώσεις. Στο σταφιδόσπιτο (ΑΣΟ Κοπανακίου) που βρίσκεται στο Κοπανάκι ιδρύθηκε τις αρχες Ιουλίου του 1941 η Νέα Φιλική Εταιρία βόρεια Τριφυλίας, η οποία μισό χρόνο αργότερα συντάχθηκε με το ΕΑΜ. Επίσης στο Κοπανάκι κάθε Κυριακή λειτουργεί το Κυριακάτικο Παζάρι που έχει νομοθετηθεί σύμφωνα με το Ν.3557/2007 ΦΕΚ 100Α/14-5-2007, και αποτελεί πολιτισμικό, εμπορικό , κοινωνικό γεγονός όλου του Νομού.Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν Άνω Κοπανάκι 1555 κάτοικοι και κάτω Κοπανάκι 428 κάτοικοι σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.
Είναι οικισμός του Κοπανακίου με 31 κατοίκους.
Ένα μικρό χωριό πλησίον του Κοπανακίου, με 60 κατοίκους. Ο Ναός του κοιμητηρίου Αγίου Νικολάου Ριζοχωρίου - Κοπανακίου είναι κτισμένος στα τέλη του 10ου προς 11ου αιώνα. Εντάσσεται σε μια ιδιαίτερη ομάδα ναών με κοινά μορφολογικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά. Έχει το υπέροχο εξωκλή σι της Παναγίας στο Άνω Λάπι. Σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων της εκκλησίας στη θέση «Κουρόρα» υπάρχει χώρος με μνημείο ( σταυρός) εις μνήμη των 7 λαπαίων πεσόντων σε μάχη εναντίον των στρατευμάτων του Ιμπραήμ Πασά στις 22 Απριλίου 1827.
Ο οικισμός αυτός κατ’αρχήν αποτέλεσε οικισμό της Κοινότητας Κάτω Λάπης μέχρι το 1924. Από το 1924 μέχρι το 1951 υπαγόταν στην Κοινότητα Άνω Κοπανακίου και μετά την κατάργηση και αυτής της κοινότητας υπήχθη στην Κοινότητα Κοπανακίου που μετέπειτα εξελίχθηκε σε Δήμο Αετού, μέχρι το 2010 οπότε τότε υπήχθη στο Δήμο Τριφυλίας. Κατά την απογραφή που έγινε το 1961 ευρέθησαν 76 κάτοικοι. Στην απογραφή του 2011 βρέθηκαν 5κάτοικοι.
Μικρός οικισμός του πρώην Δήμου Αετού, που σήμερα υπάγεται στον Καλλικρατικό Δήμο Τριφυλίας, με 17 κατοίκους.
Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου βορειοανατολικά του Κοπανακίου υπάρχει ο λόφος Στυλάρι πάνω στον οποίο βρίσκεται ο ομώνυμος οικισμός. Στον λόφο σώζονται τμήματα τειχών αλλά και οχυρώσεων που χρονολογούνται ανάμεσα στον -6ο αιώνα και τον -4ο αιώνα. Πιθανόν να ήταν οχύρωση των Μεσσηνίων κατά τους Μεσσηνιακούς πολέμους ή μπορεί να οικοδομήθηκε αργότερα όταν τον -4ο αιώνα η Μεσσηνία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη. Η δεύτερη εκδοχή φαίνεται να είναι και η πιο πιθανή καθώς το σωζόμενο τμήμα του οχυρωματικού πύργου παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τους αντίστοιχους πύργους της Αρχαίας Μεσσήνης που κατασκευάστηκαν μετά την απελευθέρωση των Μεσσήνιων από τους Σπαρτιάτες το -369. Ειδικά σε ένα σημείο της αρχαίας ακρόπολης του Κοπανακίου ο εντυπωσιακός οχυρωματικός πύργος σώζεται σε καλή κατάσταση και σε ύψος αρκετών μέτρων.Το Στυλάρι έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος από το 1994 και προστατεύετε δια νόμου. Ο σύγχρονος οικισμός που υπάρχει στον λόφο αποτελείται κυρίως από παλιά πέτρινα σπίτια μισογκρεμισμένα, κτισμένα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Αυτό που προκαλεί το ενδιαφέρον είναι ότι εκτός από τα παλιά ερειπωμένα σπίτια εντός του αρχαιολογικού χώρου, υπάρχουν και νεότερα (ανακαινισμένα και κατοικήσιμα).
Η Αγριλιά βρίσκεται σε υψόμετρο 188 μ. Σήμερα το χωριό έχει 59 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 268 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα
.
Bρίσκεται σε υψόμετρο 400 μέτρων και απέχει από την Καλαμάτα 50 χιλιόμετρα. Ο Αετός υπήρξε κεφαλοχώρι με μεγάλη ιστορία που ξεκινά από την αρχαιότητα. Διακρίνεται από μεγάλες αγροτικές εκτάσεις και δάση. Τα πλούσια νερά του Κεφαλόβρυσου δίνουν ζωή και προσφέρουν “ευδαιμονία” στους κατοίκους και τους επισκέπτες του χωριού. Στο χωριό βρίσκεται η “παλιά εκκλησία”, ναϊδριο της Παναγίας που χτίστικε περίπου το 10(ο) αιώνα σε θεμέλια αρχαίου ναού. Ακριβώς δίπλα βρίσκεται ο καθεδρικός ναός του Αγίου Δημητρίου που κτίσθηκε περίπου το 1825. Το συγκεκριμένο Δ.Δ. είναι συνδεδεμένο με ιδιαίτερα σημαντικά γεγονότα της ιστορίας μας από την αρχαιότητα έως σήμερα. Υπάρχουν «ίχνη» της αρχαίας ιστορίας του τόπου μας που αποτυπώνονται και στο Παλιόκαστρο, και
στα πελασγικά τείχη δίπλα από την εκκλησία, και στο όνομα του βουνού Πύλα (το δωρικό α είναι το αττικό η, δηλ. Πύλη). Στον Αετό δόθηκε η ιστορική μάχη των τουρκικών στρατευμάτων υπό τον Τουραχάν το 1454 στη θέση Πλατανάκια (εφ. «Νέα» Καλαμάτας 16/10/39).
Το 1647 ο Αετός καταστράφηκε από τους Τούρκους μαζί με τη γειτονική Δροσοπηγή (Βιδίσοβα). Σε όλη την προεπαναστατική περίοδο υπήρξε το ανυπόταχτο κεφαλοχώρι της ιστορικής περιοχής των Κοντοβουνίων και προσέφερε εξέχουσες μορφές στον απελευθερωτικό αγώνα του έθνους μας. Από τις κορυφαίες οντότητες αναφερόμαστε μόνο στους Γιώργη Μπέλκο, έπεσε στη μονή της
Αιμιαλούς το 1806 με τους Κολοκοτρωναίους, και στον Αναγνώστη Γκότση, που έπεσε στο Μανιάκι με τον Παπαφλέσσα. Έδωσε νικηφόρα μάχη κατά των δυνάμεων του Ιμπραήμ το1827. Αποτέλεσμα της μάχης ήταν να καεί, όμως, και το χωριό (Αθ. Γρηγοριάδης). Ο οπλαρχηγός του 1821 Γεώργιος Γκότσης διετέλεσε δήμαρχος Αετού και πολλές φορές βουλευτής της επαρχίας Αρκαδίας (Κυπαρισσίας-Τριφυλίας). Πλήρωσε βαρύ το τίμημα στην εκδικητική μανία των κατακτητών το Σεπτέμβριο του 1943. Το ολοκαύτωμα του χωριού αναγνωρίστηκε από την πολιτεία και ο Αετός πήρε τη θέση που του ανήκει στα Μαρτυρικά χωριά και πόλεις της πατρίδας μας. Φ.Ε.Κ. 97/2000.
Είναι το μοναδικό χωριό του νομού Μεσσηνίας που καταστράφηκε ολοσχερώς από τις κατοχικές δυνάμεις και έχει χαρακτηριστεί ως Μαρτυρικό. Υπήρξε έδρα ομώνυμου δήμου πριν το 1911, (Β.Δ. της 9ης (21) Απριλίου 1835 και Β.Δ. της 4ης Νοεμβρίου 1876) και ίδια Κοινότητα με το Β.Δ. 31-8-1912, Φ.Ε.Κ. Α 262/1912. Σήμερα το χωριό βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση καθώς οι κάτοικοί του δεν το εγκαταλείπουν. Παλαιά σπίτια με κήπους και περιποιημένες αυλές συναντάς σε όλο το χωριό. Οι επεμβάσεις που γίνονται δε προσβάλλουν το γραφικό αυτό χωριό. Το κέντρο του χωριού είναι το ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟ με τα αιωνόβια πλατάνια και τα τρεχούμενα νερά που αποτελούν ένα επίγειο παράδεισο. Δίπλα υπάρχουν εστιατόρια. Στο χωριό σήμερα κατοικούν 397 μόνιμοι κάτοικοι. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 1468 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.
Πρόκειται για ένα μικρό χωριό πλησίον του Κοπανακίου. Κοινότητα έγινε το 1912. Το Αρτίκι έχει δύο (2) συνοικισμούς, το Κρίτσι και την Παναγιά που απέχουν 7 και 5 χιλιόμετρα από το Αρτίκι σήμερα είναι και οι δύο συνικισμοί ακατοίκητοι. Το Κρίτσι από το 1956 έχει μετονομασθεί σε Άγιο Νικόλαο. Το Κρίτσι έχει οδική σύνδεση (χωματόδρομο) από το Σελά, το Κρυονέρι (Σαρακινάδα), την Πολυθέα, την Παναγιά και το Αρτίκι. Το Αρτίκι συνδέεται οδικά με ασφαλτοστρωμένη οδό με το Κοπανάκι. Είναι από τα πλέον παραγωγικά χωριά του τέως Δήμου Αετού διότι έχει μεγάλη έκταση ελαιώνων.
Υδρεύεται και αρδεύεται με φυσική ροή από το Κεφαλάρι του συνοικισμού της Παναγιάς. Περίεργο γεγονός είναι ότι πως όλα τα χωριά της περιοχής είχαν τούρκικα ονόματα όπως Μαλίκι – Σαρακινάδα-
Βαριμπόπι- πιτσά – Μουρτάτου – Σανοβά, το Αρτίκι δεν είχε. Σχετικά με την ονομασία του λέγεται ότι προέρχεται από το Γαλλικό Αρτάκ που σημαίνει πλήρες. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 293 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 το Αρτίκι έχει 22 κατοίκους.
Ο πληθυσμός του χωριού αριθμεί 83 άτομα,ενώ τους θερινούς μήνες ανέρχεται σε διπλάσιο αριθμό.Μέχρι τις αρχές του 20 αιώνα, το χωριό ονομαζόταν Μουρτάτου. Το χωριό κατοικείται αδιάκοπα από τουλάχιστον τον 17 αιώνα (βάσει Βενετικών αρχείων) ενώ κατά την προεπαναστατική περίοδο ο πληθυσμός της κοινότητας αυξήθηκε σταδιακά λόγω των πληθυσμιακών ανακατατάξεων της εποχής.Σήμερα το χωριό παραμένει σχετικά ζωντανό, αφού διαθέτει δυο καφενεία, επίσης υπάρχουν και δυο εκκλησίες , της Παναγίας η μια και ο Άγιος Ιωάννης. Πρίν αρκετά χρόνια λειτουργούσε Δημοτικό σχολείο, το οποίο σήμερα χρησιμοποιείτε ως χώρος διαφόρων εργασιών από τους κατοίκους του χωριου κατοίκων του Γλυκορριζίου. Επίσης, στην είσοδο του χωριού υπάρχει η πηγή Αβάρου. Δυτικά του χωριού αγναντεύει κανείς τον Κυπαρισσιακό Κόλπο και το Ιόνιο πέλαγος.
Πρόκειται για ένα πραγματικα γραφικό χωριό σε μια μοναδική τοποθεσία της περιοχής, που έχει τα δικά του ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 388 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.
Το Καμάρι απέχει περίπου δυο χιλιόμετρα από το Κοπανάκι και έχει 41 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 184 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.
Είναι χωριό πλησίον του Κοπανακίου με 88 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 562 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.
Μαζί με την Κεφαλόβρυση αποτελούν τη Τ.Κ. Κεφαλόβρυσης. Στον οικισμό αυτό κατοικούν μόλις 2 άνθρωποι που ασχολούνται με αγροτικές εργασίες.
Ένας ακόμη οικισμός του πρώην Δήμου Αετού της Τριφυλίας με 39 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 843 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.
Το Μοναστήρι τέως Βαρυμπομπη τέως Αριά. Το συγκεκριμένο χωριό πριν τον πόλεμο ήταν κεφαλοχώρι με Σχολαρχείο και Δημαρχείο. Είναι τόπος καταγωγής Του Ρήγα και της Κώνστα. Το 1911 η Βαρυμπομπη είχε 962 κατοίκους και απείχε από τον Αετό 30’, ενώ σήμερα αριθμεί 55. Ο Σχολάρχης λεγόταν Νίκος Κοτζιάς και οι Ελληνοδιδάσκαλοι ήταν ο Δ.Θεοδωρόπουλος και Ι.Ρουσσάκης. Είχε
δημοτικό σχολείο αρρένων, είχε μονοπώλειο με διαχειριστή τον Κ.Τσιμίδη, επίσης είχε 3 υδρόμυλους,1 παντοπωλείο ,1 λιοτρίβι, 1 δικολάβο, 1 αμπαδορραφείο, 3 ιερείς και την εκκλησία της Μεταμορφώσεως όπου υπάρχει στον Ιερό Ναό ιαματικό νερό. Στον οικισμό αυτό υπάρχει η Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 586 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.
Κατά την απογραφή του 1911 είχε 212 κατοίκους. Σήμερα οι κάτοικοι είναι 117. Από τον Αετό απέχει 20’ λεπτά με τα πόδια. Η Οικογένεια του Κότσαρη είχε το Οινοπωλείο. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 250 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.
Το Σιτοχώρι ή αλλιώς με την Αρβανίτικη ονομασία Πιτσά, είναι ένα από τα Αρβανιτοχώρια της πρώην επαρχίας Τριφυλίας του νομού Μεσσηνίας. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Μεσσηνίας, απέχει 55 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα, ενώ βρίσκεται 5 χιλιόμετρα βόρεια του Κοπανακίου που ήταν έδρα του πρώην Δήμου Αετού, του σημερινού Δήμου Τριφυλίας με 30 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 295 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.