Δημοτική ενότητα Αυλώνος

Γεωγραφικά – Δημογραφικά στοιχεία

Η Δ.Ε Αυλώνος βρίσκεται στα βόρεια του Δήμουκαι έχει έκταση 112 τ.χλμ. Αποτελεί την 3η σε έκταση ΔΕ του Δήμου και είναι ορεινή. Η Δ.Ε Αυλώνος έχει μόνιμο πληθυσμό 1.922 κατοίκους και είναι η 4η κατά σειρά σε πληθυσμό από τις Δημοτικές Ενότητες αλλά και η 5η κατά σειρά σε πυκνότητα πληθυσμού (17,16 κάτοικοι /τ.χλμ), σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Έχει υποστεί την πιο μικρή μείωση 3,7% από τον πληθυσμό της απογραφής του 2001 (1996 κάτοικοι). 

Λοιπά στοιχεία

Η Δ.Ε Αυλώνας ήταν Δήμος του Νομού Μεσσηνίας που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999-2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στο νέο Δήμο Τριφυλίας, Βρισκόταν στο Βορειοδυτικό τμήμα του νομού. Καταλάμβανε έκταση 112.898 στρεμμάτων και το 2011 είχε μόνιμο πληθυσμό 1.922 κατοίκους. Έδρα του ήταν το Σιδηρόκαστρο και όχι ο Αυλώνας, από τον οποίο πήρε την ονομασία του.

Στη Δ.Ε Αυλώνος περιλαμβάνονται οι εξής 10 Κοινότητες με τους οικισμούς και συνοικισμούς τους:

 

1) Τ.Κ Αγαλιανής
- Η Αγαλιανή
- Η Βλασσάδα
- Η Ξυφάρα
- Η Παλιοβλασσάδα
- Τα Πηγαδούλια

2) Δ.Κ Αυλώνας
- Ο Αυλών
- Το Πανόραμα
- Η Πτέρη

3) Τ.Κ Βανάδας - η Βανάδα
4) Τ.Κ Ελαίας
- Ο Αγιαννάκης
- Η Ελαία
- Η Φόνισσα

5) Τ.Κ Καλιτσαλινης - η Καλίτσαινα
6) Τ.Κ Καλού Νερού
- Το Άνω Καλόν Νερόν
- Το Βουνάκι
- Τα Δρεκολαίικα
- Ο Κάκκαβας
- Το Καλόν Νερόν
- Το Μάρμαρο
- Η Στάση Σιδηροκάστρου

7) Τ.Κ Καρυών - Οι Καρυές
8) Τ.Κ Πλατανίων - Τα Πλατάνια
9) Τ.Κ Προδρόμου - Ο Πρόδρομος
10)Τ.Κ Σιδηροκάστρου - Το Σιδηρόκαστρο

 

1) Τ.Κ ΑΓΑΛΙΑΝΗΣ:

Το χωριό της Αγαλιανής ευρίσκεται στο βορειότερο άκρο του Δήμου Τριφυλίας σε υψόμετρο 404 μ. Τα παλαιότερα γραπτά στοιχεία (σωζόμενα και γνωστά - ως σήμερα τουλάχιστον) είναι τα απογραφικά δελτία της Βενετικής Διοίκησης του έτους 1689 - οι Βενετοί το έτος αυτό υπό τη διοίκηση του προνοητικού Κόρνερ, διενήργησαν μερική απογραφή της Πελοποννήσου όπου συναντάται οικισμός με το όνομα Αγαλιανή με 29 κατοίκους. Η Αγαλιανή - πριν από αυτή τη χρονολογία- ήταν έδρα ενός ή δύο Αγάδων; Εδώ υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη ότι ο Αγάς ήταν αδύνατος, λεπτός = λιανός άρα Αγά-λιανός = Αγαλιανή. Η δεύτερη ότι το δεύτερο συνθετικό της λέξης λιανή στα Τούρκικα σημαίνει το στέκι, το κονάκι, η εξοχική κατοικία του Αγά. Κατά άλλη άποψη κατά το 1200-1300 Μεγάλοι γαιοκτήμονες εκείνης της εποχής άφησαν το όνομά τους στα τοπωνύμια της περιοχής όπως: Γαργαλιάνοι, Αγαλλιανού, Λαγγουβάρδου, Κούντουρα, Ρωμανού, Χανδρινού κλπ.πιθανόν το χωριό να πήρε από εκεί το όνομά του. Σήμερα η Αγαλιανή έχει 207 κατοίκους.

 

ΒΛΑΣΣΑΔΑ:

Χωριό της ΤΚ Αγαλιανής , με την απογραφή του 2011 οι μόνιμοι κατοίκοι είναι 42.

 

ΞΥΦΑΡΑ (η).

Μικρός οικισμός του πρώην Δήμου Αυλώνος. Στη Ξυφάρα όπως και σε άλλους παρόμοιους οικισμούς έμεναν μέρος των πρώτων κατοίκων της Αγαλιανής και εθεωρείτο οικισμός (γειτονιά) της Αγαλιανής.
Σήμερα διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας και τον κατοικούν 12 ψυχές.

 

ΠΑΛΙΟΒΛΑΣΣΑΔΑ.

Είναι οικισμός της ΤΚ Αγαλιανής με 12 μόνιμους κατοίκους.

 

ΠΗΓΑΔΟΥΛΙΑ.

Τα Πηγαδούλια αποτελούσαν μικρό οικισμό (γειτονιά των πρώτων κατοίκων της ΤΚ Αγαλιανής του άλλοτε Δήμου Αυλώνος). Σήμερα στα Πηγαδούλια μένουν 33 κάτοικοι.

 

2) Δ.Κ ΑΥΛΩΝΑΣ:

Βρίσκεται ανάμεσα σε δυο λόφους των Νομίων Ορέων, 20 χλμ βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας σε υψόμετρο 589 μ. Η ιστορία του αρχίζει από το 1500 -1600 μ.Χ. περίπου με το όνομα Καραμούσταφα. Ήταν έδρα του Τούρκου αγά Καρά-Μουσταφά, από τον οποίο πήρε το όνομα. Το 1922 μετονομάστηκε σε Αυλώνα. Έτσι 100 χρόνια αργότερα μετά το 1821 το χωριό πήρε Ελληνικό όνομα και μάλιστα το αρχικό του αρχαίο όνομα ΑΥΛΩΝ. Ένα μικρό ορεινό χωριό, που όσο πλησιάζεις, τα σύννεφα απομακρύνονται κι αυτό μεγαλώνει την αγκαλιά του να σε υποδεχτεί στη φιλόξενη από πέτρα πλατεία του. Η απογραφή του 2011 έδειξε ότι οι μόνιμοι κάτοικοι είναι 125.

 

ΠΑΝΟΡΑΜΑ.

Μικρό χωριό της Τ.Κ. Αυλώνος του τέως Δήμου Αυλώνος και σημερινού Δήμου Τριφυλίας με 19 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

 

ΠΤΕΡΗ = ΣΚΛΑΒΑΙΪΚΑ

Το χωριό Πτέρη (έτσι λέγεται σήμερα), Σκλαβέικα (όπως το γνωρίζουν οι περισσότεροι από παλιά), είναι χτισμένο σε ευθεία σχεδόν γραμμή από την Ανατολή προς τη Δύση στις βορινές πλαγιές του βουνού Πετραλώνι και σε υψόμετρο 650 περίπου μέτρων, ανάμεσα στα χωριά Αυλώνα και Πανόραμα, επάνω σε ένα πλάτωμα που αγναντεύει από την μια μεριά το Ιόνιο Πέλαγος, την λίμνη του Καϊάφα, την Ζάκυνθο και την Κεφαλλονιά και από την άλλη το Ναό του Επικούρειου Απόλλωνα, το ποτάμι της Νέδας, και το όρος Τετράζι. Είναι χτισμένο στο βορειοδυτικό τμήμα της επαρχίας Τριφυλίας σ’ έναν από τους κλάδους των Νομίων Ορέων, αρχίζοντας δυτικά σε λίγη απόσταση από την θάλασσα του Κυπαρισσιακού κόλπου, μεταξύ των ποταμών της Νέδας και της Αρκαδιάς.

 

Η πρώτη οικογένεια που εγκαταστάθηκε στο χωριό Σκλαβέικα περί το 1715 ή το 1750, φέρει το όνομα Σκλάβος που δεν έχει σχέση με τον υπόδουλο ή την σκλαβιά. Αρχικός γενάρχης φέρεται ένας Δήμος Σκλάβος, που ήταν εγκαταστημένος καλά με παιδιά, περιουσία και πολλά γιδοπρόβατα στα Ρόβια της Αντρίτσαινας. Για λόγους τιμής εγκατέλειψε τα Ρόβια και ήρθε στα Σκλαβέικα μόνος. Του άρεσε η περιοχή και έφερε την οικογένειά του, που αρχικά έμειναν στα Σιδηροκαστρίτικα Λειβάδια και στη συνέχεια στις Κορύτες. Λέγεται ότι ο ίδιος έδωσε και το όνομά του στο χωριό. Η Πτέρη σήμερα υπάγεται στον Καλλικρατικό Δήμο Τριφυλίας και δυστυχώς κατοικείται από ένα (1) ηρωϊκό κάτοικο.

 

3) Τ.Κ ΒΑΝΑΔΑΣ:

Ορεινός οικισμός του πρώην Δήμου Αυλώνας σε υψόμετρο 528 μ. Σήμερα έχει 51 κατοίκους.

 

4) T.K ΕΛΑΙΑΣ:

Η Ελαία Τριφυλίας το «Μπούζι», όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι από την παλιά ονομασία του, είναι ένα μικρό χωριό κοντά στην Κυπαρισσία που είναι γνωστό από τη μοναδική ομορφιά του «τροπικού» πευκοδάσους που συνδυαζόμενο με τη μεγάλη και όμορφη δαντελωτή παραλία του το κάνουν ιδιαιτέρως ελκυστικό. Η Ελαία έχει αρχίσει να αναπτύσσεται τουριστικά αφού ολοένα περισσότεροι Έλληνες και ξένοι ανακαλύπτουν την πανέμορφη παραλία. Η Ελαία σήμερα υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Τριφυλίας και αριθμεί 228 κάτοικοι. Από το χωριό αυτό κατάγεται ο τελευταίος αιρετός Νομάρχης Μεσσηνίας Δημήτρης Δράκος.

 

ΑΓΙΑΝΝΑΚΗ:

Παραλιακό οικισμός του ΤΚ Ελαίας . Η απογραφή του 2011 έδειξε ότι στον οικισμό κατοικούν 37 κάτοικοι.

 

ΦΟΝΙΣΣΑ.

Πρόκειται για οικισμό της Τοπικής Κοινότητας Ελαίας, που το 1997 προσαρτάται στον τ. Δήμο Αυλώνος ο οποίος με τη σειρά του υπήχθη στο σημερινό Δήμο Τριφυλίας. Ο πληθυσμός του οικισμού σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ανέρχεται σε 17 κατοίκους.

 

5) Τ.Κ ΚΑΛΛΙΤΣΑΙΝΑΣ:

Η Καλίτσαινα είναι ένας μικρός οικισμός που προσαρτήθηκε στον τέως Δήμου Αυλώνος και νύν Δήμου Τριφυλίας. Με την απογραφή του 2011 έχει 13 κατοίκους.

 

6) Τ.Κ ΚΑΛΟΥ ΝΕΡΟΥ:

Το Καλό Νερό είναι ένα παραλιακό αναπτυσσόμενο τουριστικά χωριό, κοντά στην Κυπαρισσία που βλέπει στη καταγάλανη θάλασσα του Ιονίου Πελάγους. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει τεράστια τουριστική ανάπτυξη και έχει εξελιχθεί σε έναν δημοφιλή προορισμό. Διαθέτει υπέροχες αμμουδερές παραλίες, ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια με σχετικά καλές υποδομές και μεγάλη τουριστική ανάπτυξη του χωριού. Έχει 543 κατοίκους.

 

ΑΝΩ ΚΑΛΟΝ ΝΕΡΟΝ.

Είναι ο ορεινός οικισμός του παραθαλάσσιου Καλού Νερού. Έχει 38 κατοίκους και ανήκε στον τέως Δήμο Αυλώνος, ενώ σήμερα υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας.

 

ΒΟΥΝΑΚΙ:

Οικισμός της Τ.Κ. Καλού Νερού Τριφιλίας. Ο οικισμός έχει υποστεί σε μαρασμό αφού όλοι οι κάτοικοι έχουν αποχωρήσει ή φύγει από τη ζωή και έχουν παραμείνει μόνο τρείς (3) ηρωικοί .

 

ΔΡΕΚΟΛΑΙΪΚΑ:

Μικρός οικισμός των 16 κατοίκων της κοινότητας Ελαίας του πρώην Δήμου Αυλώνα και του τωρινού Δήμου Τριφυλίας.

 

ΚΑΚΚΑΒΑΣ:

Ένας ακόμη οικισμός της Τ.Κ. Καλού Νερού, που και αυτός μετράει 56 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

 

ΜΑΡΜΑΡΟ.

Μικρός οικισμός του Καλού Νερού , με 12 κατοίκους που έβγαλε η απογραφή το 2011.

 

ΣΤΑΣΗ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ.

Πρόκειται για ένα ακόμα οικισμό πλησίον της Τ.Κ. Καλού Νερού. Σήμερα στον οικισμό κατοικούν 18 κάτοικοι .

7) Τ.Κ ΚΑΡΥΩΝ :

Είναι ένα μικρό χωριό, Τοπική Κοινότητα του Δήμου με 64 μόνιμους κατοίκους.

 

8) Τ.Κ ΠΛΑΤΑΝΙΩΝ:

Το χωριό Πλατάνια είναι ένα χωριό όπως το περιγράφει στο ποίημα του ο Ιωάννη Πολέμης.

 

«εκεί στ' απόσκια του βουνού, στα δροσερά χορτάρια που μουρμουρίζουν τα νερά, και χύνονται καθάρια εκεί στ' απόσκια του βουνού, που φλυαρεί τ' αγέρι και χαιρετά τα λούλουδα, και παίζει με τη φτέρη και τα πουλάκια κελαηδούν, στα δέντρα ταίρι-ταίρι απλώνεται όμορφο, στα πράσινα ντυμένο και μέσα στον ήλιο πράσινο και ευτυχισμένο.»

 

Το χωριό βρίσκεται στα βόρεια του Δήμου στην πλαγιά του Ελαίου όρους και έτσι μεταξύ ουρανού και Γής, επιβλέπει το ευλογημένο λιοστάσι του Μεσσηνιακού και Ηλειακού κάμπου και τον ατέρμονα Κυπαρισσιακό κόλπο. Με την απογραφή του 2011 έχει 123 κατοίκους.

 

9) Τ.Κ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ:

Είναι χτισμένο στις παρυφές του μικρού λόφου Πυργάκι. Από το χωριό που έχει μεγάλη θέα, μπορείς να δείς το Ιόνιο Πέλαγος μέχρι τη Ζάκυνθο. Τους χειμερινούς μήνες οι κάτοικοι του χωριού είναι περί τους 30, ενώ η τελευταία απογραφή του 2011 έδειξαν ότι είναι 52. Οι κάτοικοι του χωριού αυτού προέρχονται από το ορεινό χωριό Κούβελα.

 

10) Τ.Κ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ή χωριό των Αγαλμάτων :

Χωριό με 200 κατοίκους όπως έδειξε η τελευταία απογραφή του πληθυσμού της χώρας. Έδρα του τέως Δήμου Αυλώνος. Απέχει 15 χλμ από Κυπαρισσία και 7 χλμ από Κοπανάκι. Το χωριό είναι χτισμένο στους πρόποδες των δύο λόφων-βουνών, αμφιθεατρικά του κάστρου (υψόμετρο 600 περίπου μέτρα) και του Αη-Λιά (υψόμετρο 685 μέτρα), σε ένα πανέμορφο, ηλιόλουστο, καταπράσινο τοπίο. Απέναντι του χωριού εκτείνεται πυκνότατο δάσος από πουρνάρια, σφενδάμια, κουμαριές κ.λ.π. με προσβάσιμα μονοπάτια του περιμένει όσους αγαπούν τη φύση και την πεζοπορία να το εξερευνήσουν.

 

Από έρευνα του Πανεπιστημίου της Β. Ντακότα της Αμερικής του έτους 1968, ο αέρας του περιβάλλοντος χώρου εμπεριέχει 100% οξυγόνο. Μέσα στο χωριό υπάρχουν 9 βρύσες και 26 πηγάδια, με ελάχιστο πλέον τρεχούμενο νερό. Όλα τα σπίτια είναι πετρόχτιστα, με κεραμοσκεπές ιδιαίτερης τεχνοτροπίας, κατά την ανακοίνωση της πολυτεχνικής σχολής της Μασσαλίας του έτους 1924, σπουδαστές της οποίας είχαν επισκεφθεί το χωριό. Το Σιδηρόκαστρο, κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, υπέχει την θέση του αρχαίου Αυλώνος, όπου υπήρχε ιερό και άγαλμα του «Αυλώνιου Ασκληπιού», χωρίς όμως να στηρίζουν την άποψή τους σε επαρκή έγγραφα στοιχεία.

 

Το όνομά του πήρε από το ισχυρό, απόρθητο ενετικό φρούριο. Στη θέση του προϋπήρχε κάστρο-φρούριο, το οποίο περιεβάλετο από μεγάλο οικισμό, ερείπια του οποίου υπάρχουν και σήμερα και το οποίο
επισκευάστηκε από τους Φράγκους και Ενετούς. Διακρίνεται η υδατοδεξαμενή, τα ερείπια των ναών του Αη-Γιάννη και των Ταξιαρχών. Η προσωνυμία χωριό των αγαλμάτων την οφείλεται στον γλύπτη Κώστα Γεωργακά, ο οποίος μετά το θάνατό του δώρισε πλήθος από τα δημιουργήματά του στη γενέτειρα του. Τα περισσότερα από αυτά είναι τοποθετημένα εκατέρωθεν της σκάλας που οδηγεί στον Άγιο Νικόλαο.

 

Από την πλατεία ξεκινάει η σκάλα με τα 88 σκαλοπάτια που οδηγεί στη μεγαλοπρεπή εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στο 26ο σκαλοπάτι αριστερά, στέκει πρώτος ο μαρμάρινος γυμνός ανδριάντας του Γάλλου Ανδρέα Ροντέν, φίλου του Κώστα Γεωργακά. Επόμενη στάση το 38ο σκαλοπάτι που βρίσκεται η αρχαία εταίρα Φρύνη, κατασκευασμένη από χαλκό, με ύψος 1,75 μ. συνεχίζοντας την ανάβαση συναντάμε το δισκοβόλο από χαλκό, ύψους 2 μ., η μαρμάρινη προτομή του ντόπιου δασκάλου Γεωργίου Σταθόπουλου και ο αναπαυόμενος καλλιτέχνης από χαλκό ενώ οι χάλκινοι έφιπποι ανδριάντες του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Γεωργίου Καραϊσκάκη πλαισιώνουν το χώρο της εκκλησίας στον περίβολο της οποίας δεσπόζει το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη με τον λαβωμένο στρατιώτη, ήρωα του Έθνους στο Ελληνοαλβανικό μέτωπο. Άλλα αγάλματα του Κώστα Γεωργακά είναι αυτό του αγρότη στην κεντρική πλατεία, η Αρτέμιδα στην είσοδο του χωριού, ενώ και η προτομή προς τιμή του Σιδηροκαστρίτη αθλητή Σπήλιου Ζαχαρόπουλου.

 

Στο Σιδηρόκαστρο αξίζει επίσης να επισκεφθείτε το ναό του Αγίου Νικολάου, χτισμένο σε περίοπτη θέση ο οποίος είναι χτισμένος με πελεκητή πέτρα το 1912, το μικρό λαογραφικό μουσείο, τη δημοτική βιβλιοθήκη και το αναγνωστήριο. Αξιοθέατα ενός χωριού που κατά το παρελθόν έσφυζε από ζωή. Μνημείο ιστορικής κληρονομιάς αποτελεί ο Ασφένδαμος του Κολοκοτρώνη, στην ‘απάνω ρούγα’, δίπλα από μία παμπάλαιη βρυσούλα. Στον ίσκιο του, κατά την τοπική παράδοση, ‘ξεπέζεψε και ξαπόστασε και λημέριασε’ ο Κολοκοτρώνης με τα παλικάρια του το 1806 και έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.